O tagata Foinie o Amerika

Pin
Send
Share
Send

O le iloaina o le laufanua o le latou lalolagi, na fuafuaina ai e le au Mayans se faigamalaga faʻataʻitaʻiga faiga e aofia ai vaʻa ma sisifo aufana ma taumuli, faʻapea foi ma le faʻailoga o faʻanatura faailoilo ma isi na fausia e latou na faʻatagaina latou e ufiufi mamao mamao saogalemu ma lelei.

O le faatautaiga o se faatufugaga-faasaienisi o lo o tau mai ai le malamalamaaga o galu o le vai, o matagi, o fetu ma tulaga masani o le siosiomaga i le itulagi. A maeʻa ona folau i le Usumacinta vaitafe ma o atu i le sami i luga o lenei malifa, matou te iloa muamua lava penefiti ma luitau o lenei maoaʻe ata na faʻatautaia e le au Mayans talu mai taimi anamua. O tagata faatauoloa anamua o Maya na faʻatautaia auala e maua ai le ola i se faʻafitauli faigata o fesoʻotaʻiga ma fesuiaʻiga, lea na tuʻufaʻatasia ai auala, vaitafe ma sami auala. O le vaega o le vaitafe na matou malaga ai ua naʻo se faʻataʻitaʻiga faataʻitaʻi na mafai ai ona matou iloa ona luitau ma ona sao.

I taimi o le Maya

Na taʻua e Sahagún ma Bernal Díaz del Castillo ia laʻua lava galuega e faapea o paopao e mafai ona faatauina mai pe lisiina, o lea la e mafai ona faamaonia o tatou manatu. O se paopao sa aoga i le quachtli (palanikeke) poʻo le selau koko koko, ma e tusa ai ma le totogi, fai mai na totogi e Jerónimo de Aguilar i pili lanumeamata i le au vaʻa na ave o ia e feiloaʻi. Hernan Cortes i le Motu o Cozumel.

Ae mo nofoaga o toega o mea, Pomoná ma Reforma o loʻo tu i le pito i lalo o Usumacinta; E leʻo manino pe a latou faʻatonutonuina soʻo se vaega o le vaitafe, ae matou te iloa, faʻafetai i le faʻamatalaina o tusitusiga, na latou magoto i finauga a malo faʻapolokiki na tauva mo le faʻatonutonuina o itu uma e lua ma oloa na, mulimuli ane, fesoasoani i lona tulaga mautu ma atinae.

I tafatafa o le ala e alu atu mai Boca del Cerro i le mea e tui ai le vaitafe i le Vaitafe o Palizada, e tele naua laʻititi archaeological nofoaga na mautinoa o se vaega o nuʻu fesoʻotaʻi atu i le laumua itumalo na ausia o latou tumutumu i le va o 600-800 AD.

O le auala i le Fagaloa

I le Faiā ma mea a le Yucatan, e le epikopo Sipaniolo o Diego de Landa (1524-1579), na taʻua mai le taulaga o Xonutla (Jonuta) o se aga masani le alu i paopao i le itumalo o Yucatán, faatautaia o vaitafe San Pedro ma San Pablo ma mai iina i le Laguna de O tuutuuga, ui atu i uafu eseese i le aloalo lava e tasi i le taulaga o Tixchel, mai le mea na toe foʻi mai ai paopao i Xonutla. O lenei e faʻamaonia le le gata o le vaitafe-sami auala i taimi muamua-Hispanic taimi, ae faʻapea foi na faia i le lua itu, luga ma faasaga i le taimi nei.

E ala atu i le Usumacinta o le Fagaloa o Mekisiko na mafai ona oo atu i ai i auala eseese, e ala atu i le gutu o le Grijalva vaitafe, ala atu i San Pedro ma San Pablo vaitafe, pe ala atu i le Palizada vaitafe e tau atu i le Laguna de Terminos. O le aufaʻatau na mulimuli i le auala mai Petén i le Fagaloa o Mekisiko i autafa o le Vaitafe o Candelaria na mafai foi ona taunuʻu iina.

Le "Feniini o Amerika"

E ui lava na folau ma faʻatau talu mai le 1,000 TLM, e ala atu i vaitafe ma aloalo o le Lowlands o Tabasco ma Campeche, ae faʻatoʻa maeʻa le 900 TA, ina ua faʻatauaina e fefaʻatauaʻiga le sami, ina ua faʻataʻamilomiloina le Yucatan Peninsula , lea na faʻatonutonuina e Chontal vavalalata vaega, lauiloa o Putunes poʻo Itzáes.

O le itu o Chontal na faʻalautele mai le Vaitafe o Cupilco, latalata i Comalcalco, agaʻi atu i le talafatai o le Grijalva, San Pedro ma San Pablo vaitafe, le vaitafe o Candelaria, le Laguna de Terminos, ma atonu i Potonchán, o se taulaga o loʻo tu i le talafatai o Campeche. I totonu o le laueleele, e ui atu i le pito i lalo o Usumacinta, na oʻo atu i Tenosique ma tulaga maualuluga o mauga. E tusa ai ma le tagata suesue o Amerika o Edward Thompson (1857-1935), o le Itza na sau e pule i pesini o vaitafe o Chixoy ma Cancuén, e le gata i lea o loʻo iai faʻamatalaga tau pisinisi i le uafu o Naco i tafatafa o le vaitafe o le Chalmalecón, i Honduras ma le uafu o Nito. , i le Golfo Dulce.

O uiga faʻafanua o le itulagi nofoia e le Chontales, fiafia i le mea moni na latou avea atamamai folau ma na latou faʻaaogaina lelei vaitafe na mafai ai ona fesoʻotaʻi ma nofoaga i tua atu o latou tuaoi; mulimuli ane na latou faʻatoʻilaloina teritori ma gaosia itulagi ma faʻatulafonoina lafoga, o lea na latou mafai ai ona faʻatautaia le faʻatonutonuina o le auala fefaʻatauaʻi mamao. Na latou faʻatulagaina se tele fesoʻotaʻiga o uafu o loʻo i ai itu taua i le ala ma faʻatautaia ai foi le faʻatautaiga o le sami, o lona uiga o ni alualu i luma e pei o: le gaosiaina o vaʻa talafeagai; faʻailoga i ala e maua ai le ala saʻo (mai faʻailoga o laʻau na taʻua e Fray Diego de Landa, i fale faʻamimilo fale); le fausiaina ma le faʻaogaina o faʻatonuga, e oʻo lava i luga o tapoleni (pei o le tasi na avatu ia Hernán Cortés); faʻapea foʻi ma le faʻaaogaina o se tulafono faʻailo o loʻo faʻailoaina uma e le gaioiga o fuʻa poʻo afi e avea o se faʻailo.

I le taimi atoa o le atinaʻeina o lenei aganuʻu, o auala fefaʻatauaiga i ala o vai na suia, faʻapena foi ma manaʻoga ma tagata faʻatonu na latou pulea latou; o i latou o sili mamao mamao, na faia i le taimi o le masani i le lautele Grijalva-Usumacinta faiga faʻalelei ma mo le Postclassic, i latou e tuaoi ma le peninsula, na amata mai nofoaga i le talafatai o le Faga ma taunuʻu ai i Honduras.

I le itulagi sa matou faimalaga, sa matou mauaina ni taulaga:

• Potonchán i le Grijalva delta, na faʻatagaina ai fesoʻotaʻiga ma uafu e tu i matu ma saute.
• E ui lava e leai se faʻamaoniga maufaatuatuaina o le i ai o se tasi o le sili ona taua, e talitonu o Xicalango, i le peninsula o le igoa lava e tasi, faioloa mai le tutotonu o Mexico, Yucatan ma Honduras ala auala eseese.
• Sa i ai foi taua taulaga o Chontal fesoʻotaʻiga: Tixchel i le Sabancuy muʻa, ma Itzamkanac i le Candelaria vaitafe vaitafe, e tutusa ma le nofoaga o eli el Tigre. Na tuua e le aufaipisinisi latou uma i vaega eseese o Mesoamerica.
• Mo le talafatai o Campeche, o loʻo taua i Champotón o se taulaga e 8,000 fale fale ma e tusa ma le 2000 paopao na o atu e fagota iʻa na toe foi ane i le afiafi, ma o le mafuaʻaga na ala ai ona avea ma taulaga taulaga, e ui lava o lona tumutumuga na tupu i lena aso. mulimuli ane ai i uafu ua taua.

Pulea mai luga

O i latou e maualuluga le laufanua na faia e le tagata, e aunoa ma ni fausaga, e oʻo atu i mea maualuluga ma o loʻo tu i auvai o le vaitafe, i tulaga taua. Faʻatasi ai ma mea sili ona taua o taulaga o Zapata ma Jonuta, talu mai iina o se lelei vaega o le vaitafe o loʻo pulea.

Ceramics, o se oloa taua

O le vaega o Jonuta sa i le afa lona lua o le masani ma le amataga Postclassic vaitaimi (600-1200 TA), o se gaosia o lelei-faapipii ipu omea, lautele faʻasalalau, uma i le Usumacinta ma i le Campeche Coast. O a latou ipu omea na maua i nofoaga e pei o Uaymil ma le motu o Jaina i Campeche, o nofoaga taua i luga o le auala mamao o fefaatauaiga i luga o le sami na faia e tagata Mayans ma matou te faamoemoe e asiasi i le isi a matou malaga.

Pin
Send
Share
Send

Vitio: Il Nano - TAGADÀ feat. Miss Fritty prod. Kender (Mae 2024).