O le Jaguar cenote o se mea sili ona manaia. O lona loloto loloto, lalo o le sami, e na o le 30 m ma o loʻo i ai le vai masima i lalo.
Na amata le faigamalaga ina ua ulufale i le auala palapala (sacbe) e aunoa ma le faʻalauiloaina o ia lava. Ina ua maeʻa le lima kilomita sa matou taunuʻu i le taulaga o Pacchen. Sa i ai le vaega o tagata Maya e faʻatali mai mo matou. O Jaime, o le taʻiala na aumai i matou mai Playa del Carmen, na faʻafeiloaʻia matou ia José, o se tagata e nofo i Pacchen, o se tagata malosi, ataata ma agalelei.
Sa ma savali saosaoa i totonu o le togavao; Aʻo matou malaga atu, na faʻamatala mai e José ia matou le faʻaogaina o nisi laʻau ma pe faʻapefea ona ia aʻoaʻo faʻamalolo ma latou. I le taimi nei, ua matou taunuʻu i le Jaguar cenote (Balam Kin).
Ulufale i le cenote o se mea ofoofogia. Muamua e le foliga lelei, aua o le vaʻaiga e tatau ona faʻamasani i le pogisa, ae a mafai ona mafai ona iloa eseina se tele toʻaga ma loloto ma crystalline vai. E 13 mita lona tupuaga i le vai. Na talia matou e Desiderio, le uso o José, ma se float ma o le taimi na matou saoloto ai mai le maea na ia faamatala mai ai: "O lenei nofoaga o se nofoaga paia, mo o matou tamamatua ma tinamatua sa pei o se malumalu. O lenei vai e faʻamalolo ”. Na faʻailoa mai matou e Desiderio ile vaega faʻataulaitu ole cenote, ae na tuʻuina mai foʻi faʻamatalaga faʻapitoa: na ia faʻamatalaina o le loloto o le loloto, i lalo o le vai, e ova ma le 30 mita ma o loʻo iai vai masima i lalo. O mea ola na faaaoga le cenote e fai ma fale o pusi tauaso, tamai ula, peʻa, ma se manulele na valaauina, o se aiga o le quetzal e ofaga i totonu o ana. O le mea moni, a e savali i totonu o le togavao ma vaʻai pe faʻalogo i se mea, o lona uiga o loʻo i ai se ana latalata.
Desiderio ave matou i le pogisa vaega o le cenote. "E tatau ona latou o i le pogisa e saili le malamalama," o lana tala lea. "Lenei nofoaga o le faʻaʻi o le jaguar." E leʻi matua faʻaalia, ae pei e pei na matou iai i totonu o se ana. Na amata le ata ina ua latou toe liliu e toe foʻi: o le ana atoa na mafai ona vaʻaia ma luga o le taualuga le faʻamalamalamaina o moli mai le faitotoʻa na faʻafoliga mata o se jaguar na matua talisapaia.
Ia mo le manaia vaega. Faʻafefea na tatou o ai? "E lua a matou auala e alu ai i luga," o le tala lea a Desiderio. "Tasi e lata i apefai maea e o mai ai iina. Ina ia faia lenei mea latou tatau ona faʻau le maea i le latou carabiner ma o le a matou avatu ia i latou le puipuiga mai luga. O leisi auala e ala atu i le Mayan elevator ”(faiga o pulley ma le poloka poloka e toʻatolu tamaloa e aveina ai tagata asiasi). "O le faʻafitauli o le taimi e o mai ai tagata lololo," o le tala lea a José ina ua feiloaʻi ma matou i fafo.
Na o le 200 mita na matou savalia ma taunuʻu ai i seisi sela, ma matala pei o se aloalo, ma oʻo mai ai se liʻo atoatoa. Lenei cenote-aloalo e lauiloa i le igoa o le Cayman cenote, talu ai e masani ona vaʻaia se tasi pe sili atu o nei manu.
I luga aʻe o le cenote o loʻo iai ni laina uʻumi lua e tusa ma le 100 m le umi. Ina ua uma ona faʻamauina lou carabiner i le pukaka oʻo mai le sili ona manaia vaega o le faigamalaga: oso ese mai le mato. O se lagona malosi tele, o le mea sili e mafai ona e faia o le ee. E tau oʻo atu i le isi itu o le maea faʻamau e faʻagesegese ai oe ma e lele ai toeititi afa; e le mafai ona pa'ū i totonu o le vai ma alligators. I le isi itu, o loʻo faʻatali mai José mo matou ma leisi tamaloa, na ia faʻailoa mai matou o Otto, lana uo, e sau mai Monterrey, na taunuʻu mai i le nofoaga o Pacchen ile tolu tausaga talu ai, e leʻi leva ona latou tatalaina le auala palapala. Na ia taʻu mai ia matou na fesoʻotaʻi le ejidatarios i le Alltournative, o se malaga i Playa del Carmen, ma valaaulia o ia e auai, o lea na ia siitia atu ai i le nuu ma fesoasoani i le ejidatarios e faatulagaina i latou lava e fausia ni turisi atinae ma faatulaga le galuega.
O le isi gaioiga o le amata lea i luga o se paopao ma alo i totonu o aloalo ma alavai. Mai le vai, e mafai ona vaʻaia lelei le taulaga, faʻapea foi ma le vao maualuga o loʻo i le isi itu o le vai.
Ina ua matou toe foʻi i le uafu, na taʻu mai e le matou taʻitaʻi, o Jaime, ua sauni meaai. I totonu o le umukuka, e toafa fafine Maya, o loʻo fai o latou laʻei masani, na latou faia totila mai le nixtamal (paluga saito saʻo) i lima. O le lisi na eseese ma mai le potu 'ai na matou maua se faʻaaliga taua o le aloalo ma le togavao.
A maeʻa le 'aiga o le aoauli matou malolo mo sina taimi seʻia oʻo i le taimi e alu ai mo Cobá, na o le 30 km mai Pacchen.
O SE ITU O TALAFAASOLOPITO O PACCHEN
Pac-chén, o lona uiga o le "agaʻi lelei": pac, inc condaced; manuia, manuia. O le uluaʻi taulaga o Pacchen e fa kilomita i sasaʻe o lona tulaga o loʻo iai nei. O le au faʻavae o Pacchen e fa aiga na galulue o chicleros i le togavao. Ina ua paʻu le chewing gum market ona o le faʻaulufaleina mai o se suauʻu na mafua mai i chewing gum, e le mafai e nei aiga femalagaaʻi ona toe foʻi atu i lo latou atunuʻu, Chemax, Yucatán, ma faʻataʻamilo ai i tafatafa o lena malifa lelei i le ogatotonu o le togavao. Sa latou nonofo ai iina pe a ma le luasefulu tausaga. Ina ia lavea le auala sa latou savavali iva kilomita. Na latou fai mai a i ai ni tagata mamaʻi tuga e tatau ona faia. Ui i lea, o se olaga faigata lava ma faigata. O le malo o le malo na ofa le fausiaina o le auala pe a latou sifi latalata i le vaega o aloalo. O le ala lea na siitia ai le nuʻu o Pacchen i le nofoaga o loʻo ia nofo ai nei 15 tausaga talu ai.
COBA
I luma o le faitotoʻa o le archaeological sone o Cobá o loʻo i ai se aloalo na matou vaʻaia ai se korokotaila e matua tele. Na faamatala e Jaime e faapea, e le pei o Pacchen, lea e matua leai se afaina ai o aligata, iinei e matautia le aau i le aloalo. O Cobá o se taulaga taua i le vaitaimi masani a le aganuʻu Maya. E tusa ma le 6,000 malumalu ua faʻataʻapeʻapeina luga o le lautele o le 70 km2. O le sini a le kulupu ia oʻo atu i le maualuga pyramid, taʻua o Nohoch Mul, o lona uiga o "Big Mountain". O lenei pyramid e tu i le lua kilomita mai le faitotoʻa autu, o lea e faʻafaigofie ai femalagaaiga na matou totogiina ni uila ma o le maimoaga i se tasi o auala tuai poʻo le taga uila.
Mai le tumutumu o Nohoch Mul e mafai ona vaʻaia kilomita faʻataʻamilo, ma mai iina e faʻafetaia ai le eria na ufitia e le 'aʻai anamua. Na tusi ane Jaime i le mea mamao e faʻaali mai ia aʻu ni mea maupuʻupu mamao: "O Pacchen." Ona manino lea o le vaʻaia o le sootaga na i ai i le atoa itulagi; e le gata i lea, mai le tumutumu o Nohoch Mul e foliga mai e mafai ona e vaʻaia le sami.
O LE CENOTE MAMALU
Naʻo le 100 m le auala tele agaʻi i Nohoch Mul o loʻo taua i le Seco Seco. Lenei nofoaga ei ai se faʻataulaitu foliga; o iina na matou nonofo filemu ai e faʻamalieina le toʻafilemu ma le matagofie. Na faamatala mai e Jaime ia matou o le vanu o le Seco cenote na fausia e tagata i le vaitaimi o le Klasika, ina ua fausia le taulaga tele. O le nofoaga o se lua eli mai le mea na aumai ai e le au Maya ni vaega o mea e fausia ai o latou malumalu. Mulimuli ane, i le taimi o le Postclassic, na faʻaaogaina ai le lua o le vai e fai ma vai e teu ai vai timu. O aso nei ua tupu tele le ola o le vao, ma o le lua vaieli ua avea nei ma tamaʻi vaomatua o koroka.
Na matou tuua Cobá ae o le nofoaga o toega o mea ua tapunia ma o le la ua goto ifo i luga o le tafailagi. O se aso umi o le malaga ma aganuu, o lagona ma musumusuga, o faʻataulaitu ma mea moni. O lenei ua toe tasi le itula i luma atu o matou agai atu i Playa del Carmen.
