Tulaga ese, masani, suamalie, vevela, ma masima, toast, i taco, al faifeau, i quesadilla, chilaquil, sope, i le supo, i le lima, comal, lanumoana, paʻepaʻe, samasama, gaʻo, manifinifi, laititi, tele Mekisiko totila o le faʻailoga ma le leva tu ma aga o le kukaina tu ma aga a le tatou atunuʻu.
Alofagia e tagata Mekisiko e tusa lava poʻo le a le va fealoaʻi o ana vasega, o le totila e susunuina i aso uma pei o a matou areto, naʻo ia poʻo le tele ma le tamaoaiga auala o le faʻailoaina atu; Faʻatasi ma lanu ma le manogi o le gasesega o se mea masani i Mekisiko, o le totila, faatasi ai ma lona le mafaamatalaina faigofie, o le tagata autu o ipu, faʻatasi ai ma tequila ma le chili, o le faʻailoga kuka e fai ma sui o le Mexiconess.
Ae o anafea, o fea ma faʻafefea na fanau mai ai le tortilla? Lona amataga na matua tuai o lona faʻavae e saʻo le iloa. Peitai, matou te iloa o le muaʻi-Hispanic tala faʻasolopito e fesoʻotaʻi ma sana ma i nisi tala faʻafagogo ma talatuʻu tatou maua eseese faʻasino i lenei.
I le itumalo o Chalco fai mai na o ifo atua mai le lagi i se ana, lea na momoe ai Piltzintecutli ma Xochiquétzal; mai i lena faatasiga na fanau mai o Tzentéotl, o le atua o sana, o le na alu i lalo o le lalolagi ma tuuina atu isi fatu i le faasologa; mai lona lauulu na sau mai vavae, mai ona tamatamailima le keli ma mai ona fao se isi ituaiga sana. Ona o lenei mafuaaga, fai mai le atua o le sili ona pele i tagata uma ma latou valaauina o ia o le "pele pele."
O leisi auala e agaʻi ai i le amataga o le suʻesuʻeina o le la sootaga ma Tlaxcala, o lona igoa o lona uiga o le "nofoaga o le saito tortilla."
E le o se mea tupu fua le talia e le Maota o le Malo o Tlaxcala i ata vali o ata vali o loʻo iai lona talaʻaga e ala i sana. E mafai ona matou faʻamauina o le amataga o le tortilla o lenei itulagi?
Ina ia taumafai e faʻamatala le uiga lilo, sa matou o e suʻe le faiaʻoga o Desiderio Hernández Xochitiotzin, o se tagata vali ata ma se tusi tala mai Tlaxcala.
Master Xochitiotzin na i luma o ona atavali valivali, ma faia ai se tautalaga. Laʻei i le faiga o Diego Rivera, puʻupuʻu, ma enaena paʻu ma ona foliga mai anamua, na ia faʻamanatu mai ia i matou se vaega o talaʻaga o loʻo finau pea e ola.
"O le amataga mai o le tortilla ua leva lava - ua taʻu mai e le faiaʻoga - ma e le mafai ona taʻu i le mea na fausia ai, talu ai o le tortilla o loʻo maua foi i le Vanu o Mexico, Toluca ma Michoacán."
O le a le uiga o aʻa o gagana a Tlaxcala ia i tatou i lena taimi?
"Tlaxcala na valaʻauina faapena aua e tu i se nofoaga sili ona taua: i le itu i sasaʻe o Malitzin po o Malinche mauga. O le la e oso aʻe i luga ma goto i sisifo, i le maupuepue o Tláloc. Ma e pei lava ona malaga le la, e faʻapena foi le timu. O le eria e faʻailoa mai e se lelei totoina; o le mea lea ua faʻaigoa ai ia Tierra de Maíz. Ua maua e le au suʻesuʻeina eleele e sefulu pe sefulu afe afe tausaga le matua, ae le na o le pau ai o le nofoaga, e tele ".
O le faʻailoga na faʻaalia mai i atavali o le aliʻi o Desiderio, na valiina i luga o faʻamau i le faitotoʻa o le Maota - o le 16 seneturi fale, lea na nofo ai Hernán Cortés -, na talanoa mai ia matou i le uiga malosi o le sana i le muaʻi lalolagi Hispanic. E faʻapenei ona faʻatasia e le faiaʻoga: “O le sana o le la aua o le ola e sau ai. Fai mai le tala, na alu ifo Quetzalcóatl i Mictlán, le mea na maliliu ai, ma o iina na ia aveina ai ni ponaivi o le tamaloa ma le fafine ma alu e vaai le atua fafine o Coatlicue. O le atua fafine oloina sana ma isi foi ponaivi o le eleele, ma mai lena faapipii Quetzalcóatl foafoaina tagata. O le mafuaaga lena o la latou meaʻai autu o le sana ".
O atavali o le matai Xochitiotzin o loʻo faʻamatalaina ma le atamamai mafaufauga o le talafaʻasolopito o Tlaxcala e ala i sana ma maguey, o mea taua ia e lua mo le atinaʻeina o tu ma aga a nei tagata: o le Teochichimecas Texcaltecas anamua, o aliʻi o le Texcales, ina ua avea i latou ma tagata toto saito. Na latou faʻaigoa i lo latou atunuʻu le igoa o Tlaxcallan, o lona uiga o le laueleele o le Tlaxcallis poʻo le fanua o sana.
O la matou sailiga mo le amataga mai o le tortilla e le muta iinei, ma i le po matou te o atu ai i Ixtenco, o se taulaga Otomí i Tlaxcala e aliali mai i luma o matou mata pei o se aitu, ma ona uumi ma toafa auala.
O le Faletua o Josefa Gabi de Melchor, ua lauiloa i Tlaxcala atoa mo lana teuteuina lelei, o loʻo faʻatali mai matou i lona fale. I le valusefulu tausaga le matua, na olo ai e Doña Gabi lana sana ma le malosi i luga o le metate, ua uma ona mumu le comal ma faʻapogisaina le asu le potu, na malulu tele ma o le manogi o mumu fafie talia matou ma lona mafanafana. "E toasefulutasi laʻu fanau - Na ia taʻu mai ia i tatou e aunoa ma le fesili atu i se mea. O le a ou oloina ma faia a latou chips tortilla. Mulimuli ane na amata le falegaosi, ma o le tasi o oʻu uso faaletulafono na i ai le tasi. I se tasi aso na ia fai mai ia te aʻu: "O le a lau mea o fai iina, fafine, oe o le a maeʻa lau metate" ". I se tu ma aga masani, i le fale o Doña Gabi ma Don Guadalupe Melchor, lona toʻalua, e luluina sana; e teu i le cuexcomate ma tuʻu e mago, ia mulimuli ane valavala. Ina ua fesiligia pe na fausia le totila i Tlaxcala, na tali le tamaʻitaʻi: "Leai, na amata iinei, aua o Ixtenco na faavaeina ae le i faia Tlaxcala. E fai mai e tagata se tala, ae o le tala o le taulaga o lena. O le mea leaga o le leai a seisi manaʻo e olo, ua masani ona faʻatau. E te manaʻo i ni masima i totonu o lou totila? ”. A o ia talanoa mai ia i matou, matou te 'ai ni totila i luga o le comal. Na matou matamata ia Dona Gabi o galue ma le masani o le pao, ma e foliga mai e le fiu, o olo i luga o le metate. "Vaai, o le ala lena e olo ai." Malosiaga mama, ou te manatu. Ma e fiu e fai totila? "Mo i latou ua uma ona iloa faʻapipiʻi, leai."
E alu lemu le po, ma iloa i le va o le umi e leai se mea na galo ia Mekisiko, o se mea moni i nuu i tua o loʻo ola pea faʻafetai i le manatuaina o le gutu o tagata ma a latou tu masani. O le manatuaina o manogi o asu ma nixtamal o loʻo tumau pea ma matou, o lima malosi i luga o le metate ma le tagatanuʻu foliga o le Otomí. I le taeao, o faʻatoaga saito i lalo o le lagi lanumoana o Tlaxcala, lea e faʻatasi ai ma le Mauga o La Malintzin, faʻateʻaʻeseina i matou mai le laueleele e faavavau o le la o sana.
Punavai: Le iloa Mexico Mekisiko 298 / Tesema 2001
