I tuaoi o Sonora ma Chihuahua, o le laufanua o le mauga e tau le iloa ai le faʻailoga o tamaloloa, o le maualalo o Pimas, o suli o le atunuʻu na nonofo muamua i se tele o le teritori teritori, nonofo i tamai pitonuʻu, mai saute Sonora i le Gila River. I le taimi o le faiga o le faʻatoʻilaloina ma le nofoia, na latou vavaeʻese mai o latou tuagane, oe na maua lo latou sulufaʻi i le toafa.
O le tuʻu eseʻesega na nonofo ai nei nuʻu e sili ona lelei; Peitai, i le 1991 Tama David José Beaumont na sau e nonofo ma latou, o le ina ua maeʻa faamasani ma latou aʻoaʻoina o latou ala o le olaga, mafai ona maua lo latou talitonuina.
Na nofo le tama o David i Yécora, Sonora, ma mai iina na ia asia ai taulaga o Los Pilares, El Kipor, Los Encinos ma La Dura mai lea fale i lea fale. Sa tufa atu e tagata ia te ia a latou tu ma aga, latou talaʻaga, latou taimi, a latou meaʻai; ma o lenei auala na mafai ai ona ia iloaina o se vaega o ana tu ma aga ma talitonuga ua leiloa.
I le taimi lena na ia alu e asia le Yaquis ma Mayos o Sonora ma le Pimas o Chihuahua e aʻoaʻoina a latou agaifanua ma mafai ai ona fesoasoani i Pimas o Maycoba ma Yécora e laveaʻi a latou. O Pima lava latou na taʻuina i le tamā e iai a latou siva, pese, sauniga, sauniga, latou te le toe manatuaina. Ma o lea na ia fausia ai se 'aufaʻafanua masani e suʻe mo i latou uma na tausia mea na tutupu mai le taimi ua tuanaʻi io latou mafaufau, ma na latou mulimuli i tala faʻasolopito e faʻaalia ai le auala e toe amata ai ma laveaʻi a latou aganuʻu ua galo.
Mai fuainumera o loʻo faʻatusalia i ana o loʻo i ai i mea o loʻo siʻomia ai, lea e aliali mai ai pea o aila, o fesoʻotaʻiga lava e tasi na faʻafesoʻotaʻia nei ata ma se siva latou te fai mai na faʻataʻitaʻia e o latou tuaʻa. I le taimi nei, o fafine Pima o loʻo aumaia le Deer Dance i lo latou nofoaga tutotonu o sauniga o se mea e sili ona faʻapitoa.
O LE EKALESIA A SAN FRANCISCO DE BORJA DE MAYCOBA
O le ekalesia anamua o Maycoba na faavaeina ma le igoa o San Francisco de Borja i le 1676. O ona uluai misionare o Jesuits. Na latou faʻaopopoina foi le latou galuega faaevagelia i lea vaipanoa, ma latou faʻalauiloa mai lafumanu ma faʻatoʻaga eseʻese, ma aʻoaʻoina faʻatoʻaga i tagata Pima.
Pe tusa o le 1690 na i ai le fouvalega a le Tarahumara faasaga i le Sipaniolo; Na latou susunuina falesa a le Maycoba ma Yécora ma naʻo le lua vaiaso na latou faʻaumatia ai. E le o mailoa pe na toefausia pe na faʻatafunaina, talu ai o puipui o le adobe na matua mafiafia na latou le faʻaumatia atoa ai. O le vaega e leʻo faʻaleagaina na faʻaaogaina pea e tamaʻitaʻi Jesuit seʻia oʻo i le 1767, ina ua faʻateʻaina i latou mai New Spain ma pasi atu a le Pima i lima o le Franciscans.
FAATONUINA O LE EKALESIA FOU
Talu ai na taunuʻu le Tama Tavita i Maycoba, o le mea na fesili tele ai le Pima ia te ia, o le toe fausia lea o le falesa. Mo le faʻatinoina o lenei poloketi, sa tatau ona ia femalagaaʻi i le tele o taimi e saili fesoasoani tau tupe mai le Federal Eletise Komisi, INI, INAH, Lauiloa Aganuʻu ma pulega o le Ekalesia Katoliko, faʻapea foi ma le mauaina o le pemita fale ma mo tusiata fale e o mai e vaʻai i ai.
O le ekalesia tuai na fausia e lima o le Pimas i le 1676; o Adobes na faia e latou lava. O le mea lea, Tama Tavita na mafai ona toe fausiaina e pimas nei. E tusa ma le 5 afe adobes na faia e pei o muamua atu ma le faiga lava e tasi o aso ua tuanaʻi, e fausia ai se muamua vaega o le malumalu. O le uluaʻi foliga o le faʻavae na aveina ma mai iina na toe faʻaleleia ai le fale: tutusa le lapoʻa ma le mafiafia o puipui pe a ma le lua mita le lautele, ma le maualuga o le tolu ma le afa mita. O le taumafaiga a nei pimas o ni tufuga fau fale na matua malosi lava, aemaise ona latou te manaʻo i le latou lotu i lenei seneturi, lea o le tele o a latou tu ma aga na latalata i le oti.
TUA PIMAS TUA
E tusa ma le 40 ana i totonu o le itulagi i le va o Yécora ma Maycoba, lea sa nonofo ai Pimas i taimi ua tuanaʻi; o iina na faia ai a latou tatalo ma a latou sauniga. O loʻo iai lava aiga e nonofo ai. O toega o ponaivi, ulo, metate, faʻamaoniga (fala), ma isi mea totino ua maua i totonu o ia mea; o falelauasiga tuai foi, pei o le falelauasiga i Los Pilares, le mea na nonofo ai se aiga toatele.
E iai ana tetele, e iai foʻi tamaʻi ana, e naʻo le tasi le tino e ofi ai. E paia uma, aua latou te faʻasaoina o latou tuanaʻi. Matou te asiasi i le toʻatolu o latou: o le Pinta ana, o loʻo i ai atavali ana. E taunuu i le auala mai Yécora i Maycoba i le 20 km, e te ulufale atu i Las Víboras i le agavale (i le auala palapala), ona e pasia lea o lafumanu o La Cebadilla, Los Horcones (30 minute, tusa o le 8 km); Ina ua matou taunuʻu i le fanua o Los Lajeros, sa matou tuua le taʻavale ae savavali mo le itula, i atumauga, vaʻalele ma autafafafafafo. O le aso na sosoʻo ai, na ma asiasia ai isi ana e lua i le faatoaga i Las Playits: o le savaliga i le kilomita na matou maua ai toega o se pima ua leva lava, ma mai iina na matou o ai i le isi faʻatoʻaga na nonofo ai Manuele ma lona toʻalua o Bertha Campa Revilla, na avea ma taʻiala. Matou te savalivali solo ma lalo i mato, matou maua ai se tamaʻi faʻatanoa vai na latou faia mo povi, o se mea lelei aau. Talu ai e faigata ona o atu i ana ma e manaʻomia se taʻiala, e lelei le faʻailoa atu o Manuele ma Bertha e i ai le latou faleʻaiga i le Mulatos vaitafe, 26 km mai Yécora agaʻi i Maycoba; Latou te i ai lava iina, ma a latou meaʻai manaia: machaca, falaoamata totila, pi Sonoran, sisi fou ma sisi mai le Chihuahua itulagi, ma le masani inu faʻaigoaina bacanora.
Lauina o le Laʻau i le MAYCOBA MA YÉCORA REGION
Talu mai le amataina o le paina o paina i lenei itulagi amata (o loʻo matou talanoa i le tele o tausaga ua mavae), o lenei faʻafitauli na maitauina i luga o maupuepue ma e oʻo lava i olaga o mestizos ma tagata moni, talu ai o le vaomatua o le olaga o le Pimas. Lenei ua uma paina ma o loʻo latou faʻaauau pea ma se sili ona taua laʻau i lenei itulagi o le oak, o le tele tele ma uiga ese matagofie. Afai e faʻaauau pea le taina o laau, o le a faʻamutaina ona alia faapea foi ma paina, ma o le a na ona tatou vaʻaia o toafa mauga ma le faʻatafunaina o mamalia, manulele ma iniseti. A faʻapea e faʻaleagaina nei laʻau mulimuli, o le a lamatia le lumanaʻi o tagata Pima; o le a faʻamalosia i latou e malaga atu i taulaga tetele e suʻe ai ni galuega.
PIMA LEGEND I LE FOAFOAINA O LE LALOLAGI
Na muamua faia e le Atua tagata sili ona malosi ma sili, ae o nei tagata le amanaʻiaina le Atua. Ona faasalaina lea o i latou e le Atua i le vai (le lolo) ma ua latou maeʻa. Ona toe faia lea e le Atua o i latou ma ua le ano iai tagata; Ona auina mai lea e le Atua le la e afio mai i le lalolagi. Fai mai le tala, ina ua goto le la, ona o atu ai lea o tagata e lalafi i ana e puipuia ai latou mai le susunuina i le oti. O le mea lea o le i ai o ponaivi i ana. Ona toe faʻafouina lea e tagata, o Pima ia o loʻo iai nei, ae fai mai a o alu le lalolagi o le mea lava e tasi e tupu: o le a alu ifo le la ma susunu mea uma.
AFAI E TE ALU I YÉCORA
Tuua Hermosillo, agaʻi i sasaʻe, agaʻi i Cuauhtémoc (Chihuahua), i le auala tele feterale Nu. 16, oe pasi i La Colorada, San José de Pimas, Tecoripa, Tonichi, Santa Rosa ma Yécora (280 km). Mai Yécora i Maycoba e 51 km sili atu i luga o le auala e tasi; E 4 itula mai Hermosillo i Yécora ma 1 itula mai Yécora i Maycoba.
