O lenei tala na amataina i le silia ma le 20 tausaga talu ai. I le va o le 1978 ma le 1979, na tusia ai e Harry Möller, o le na faavaeina le Unknown Mexico, mai le helikopa le teritori o le Quebradas o le setete o Durango, o se tasi o itulagi sili ona gaoā o le Sierra Madre Occidental.
O se vaega o tagata suʻesuʻe na filifili e aua le maitauina lenei sailiga ma o le mea lea na mulimuli mai ... Tele mea na faateʻia ai Möller; mataʻina, lalelei, loloto, ae silisili i mea lilo uma sa iai. Na ia mauaina sili atu nai lo 50 nofoaga archaeological o ituaiga ana ma fale, tu i nofoaga e le mafai ona maua. Faʻalatalata atu ma le helikopa, na tau le mafai ona ia oʻo atu i se tasi o nei nofoaga, lea na ia faʻatatau i le aganuu xixime (faʻamaumauga i le le iloa Mekasini mekasini, numera 46 ma 47).
O le auala lea na faʻaali mai ai e Möller ia te aʻu ata o nofoaga ia mafai ai ona ou suʻesuʻeina ma fuafua auala e ulufale ai. Ina ua ou fautuaina auala e sili ona ono mafaufauina, na matou filifili e fuafua se malaga e faataʻitaʻia, amata mai i le Barranca de Bacís, le auala na sili ona faaosofia ai le Möller, ae e sefulu tausaga e tatau ai ona maua se matou tupe talafeagai.
I tausaga ua mavae…
Carlos Rangel ma se auauna na faatuina i le le iloa Mekisiko se fou taumafaiga e ulufale i Bacís, ma sailiili i le siosiomaga o le de la Campana. Ia Tesema Carlos, faʻatasi ai ma le vaega suʻesuʻe a le UNAM, na faia se uluaʻi ulufale, ina ia mafai ai ona fuaina le laufanua. Na ia latalata atili i le mea na ia mafaia ma faia ni manaia maua ana o ana ma fale, ae o latou muamua saite, sili ona faigofie ona maua, ma ua uma ona faʻaalia foliga o le gaoi.
Amataga o le sili atu vaʻavaʻaiga
Na amata ona ou suʻesuʻe i le Sierra Tarahumara, i Chihuahua, e suʻe ai nofoaga o toega o mea e pei o ana ma fale. I le lima tausaga na ou mauaina le sili atu ma le 100, o nisi sili ona ofoofogia, lea na saofaga ai i faʻamatalaga fou i le suʻesuʻega o le aganuu a Paquimé (Mekasini le iloa Mekasini 222 ma le 274). O nei sailiiliga na aveina atu ai i matou i saute, seia oo ina matou iloaina o nofoaga o Durango o se faaauauina o na o le Tarahumara, e ui lava e le mai le tutusa aganuu, ae tasi ma foliga tutusa.
I le vaega ua avea nei ma itu i matu sisifo o Mekisiko ma sautesisifo o le Iunaite Setete, o se aganuu itulagi ua taʻua Oasisamérica (AD 1000) atiina ae. Na malamalama o ia i le mea ua avea nei ma setete o Sonora ma Chihuahua, i Mekisiko; ma Arizona, Colorado, New Mexico, Texas ma Iuta i le Iunaite Setete. Ona o mea na matou mauaina, o le Quebradas de Durango itulagi e mafai ona faʻaopopoina i lenei lisi o le tuaoi i saute. I Chihuahua na ou feiloai ai ia Walther Bishop, o se tamaloa mai Durango o se pailate vaalele mama i le Sierra Madre ma na ia taʻu mai ia te aʻu na ia vaai i ana ana ma fale, ae na ia manatuaina lava le tasi i Piaxtla.
Vaalele vaʻai
O le lele i luga o le vanu na faʻamaonia ai le i ai o le itiiti ifo ma le afa seleni o 'aʻai archaeological. O lona ulufale atu sa foliga faigata. O vaaiga na lofituina ai matou. O le 1,200 sikuea sikuea o le maʻa mama, ma i le ogatotonu o latou potu o se aganuʻu galo. Ona matou ui atu lea i auala palapala o le mauga, e suʻe auala e oʻo atu ai i le Quebrada de Piaxtla. O le auala i Tayoltita o le ulufale ma le semi-lafoa nuu o Miravalles le matou nofoaga o sailiiliga. Na matou mauaina se auala na tuua ai matou toetoe lava i le pito o le vanu, i luma o ana ma fale. Matou te maitauina le faigata ona oʻo atu ia latou.
Sauni uma!
Ma matou faʻatulagaina se malaga i foliga e suʻe ai le Quebrada de Piaxtla. I le 'au o Manuʻa Casanova ma Javier Vargas, mai le UNAM Mountaineering and Exploration Organisation, Denisse Carpinteiro, o se aliʻi aʻoaʻo i mea tau i le enah, Walther Bishop Jr., José Luis González, Miguel Ángel Flores Díaz, José Carrillo Parra ma le mea moni. , Walther ma aʻu. Dan Koeppel ma Steve Casimiro na aufaatasi ma matou. Na matou mauaina le lagolago mai le Malo o Durango ma le Vida para el Bosque faʻavae.
Na amata uma lava ile vaʻalele vaʻaia. I le 15 minute na matou oʻo atu i le Mesa del Tambor, le vaega pito tifato o le Quebrada de Piaxtla. O se tūsaʻo ma le lagonaina o laufanua. Matou te o atu i le puipui ma amata ona vaʻaia ana ma fale. Sa ou taumafai e suʻe ni auala e fesoʻotaʻi ai fale, ae foliga mai e leai. Na matou vaʻaia nisi o nofoaga o ana ana na faia i nofoaga e le mafai ona ofi iai. Na matou toe foʻi i Tayoltita ma amata femalagaaʻiga a le aufaigaluega i se tamai vanu i luma o le maʻa maʻa.
I mea maualuluga
I le taimi lava na matou taunuʻu ai i le laueleele, i le Mesa del Tambor, na amata ai ona matou o ifo i lalo. Ina ua maeʻa le ono itula, na matou taunuʻu lava i le vaitafe o San Luis, ua latalata lava i le pito i lalo o le vanu. O le matou togalauapi autu lea.
O le aso na sosoʻo na suʻesuʻe ai se vaega toʻaitiiti e suʻe ni avanoa i ana ma fale. O le 6:00 i le afiafi na latou toe foʻi mai ai. Na latou oʻo i le pito i lalo o le vanu, e oʻo atu i le alia o Santa Rita, sopoʻia ma taunuʻu i le muamua o ana. Na latou feʻaʻei luga o se fanua laugatasi, ma mulimuli atu i se maʻifato. Mai iina, faʻataʻitaʻia e se faʻamataʻu mataʻutia, na latou asia le nofoaga muamua, e ui lava ona faʻasaoina lelei, ae ua uma ona faʻaalia ni faʻailoga o se lata mai o iai. I se tulaga lautele, o fale laupapa ma maʻa sa i tulaga lelei. Mai le tolauapiga, ma mata tioata, na pasi ane le pasi. Sa ma filifili e taumafai i le aso na sosoo ai.
Oloa lona lua
I le taumafaiga fou matou te faʻaopopoina Walther, Dan ma aʻu. Sa matou sauni mo le tolu aso, sa matou iloa o le a le maua se vai. I luga o se malifa ma se malifa i le va o le 45º ma le 50º na matou taunuʻu ai i le fanua laugatasi na oʻo atu i ai tagata suʻesuʻe i le aso ua tuanaʻi. Matou te mauaina ia terraces na faia e tagata anamua mo a latou faʻatoʻaga. Na matou oʻo i le tamaʻi nofoa na manatu o matou taʻitaʻi o le auala lea matou te o ai i isi ana. E ui lava na aliali mai ma le mataʻutia sitepu, ma eleele eleʻele, nai tosoina, laau talatala ma le malifa e le itiiti ifo i le 45º, matou fuafuaina e mafai ona pasi. E leʻi umi ae matou o mai i se ana. Na matou tuʻuina le Ana Le 2. E leai ni ona fale, ae na iai potu ma le faʻafefe o le foloa. I le taimi lava na maeʻa ai le tulaga faʻatutu e tusa ma le 7 poʻo le 8 mita na matou toe faʻasolosolo ai i lalo ona o se aʻeaʻoga faigata tele lea sa tatau ona matou puipuia i le uaea ma feʻaʻei lemu. E leai se avanoa mo mea sese, ni mea sese ma e matou te paʻu i le selau mita, sili atu i le 500.
Ua matou taunuʻu i le Ana Cave 3, o loʻo faʻasaoina ai potu e tolu potu ma le tamaʻi fale saito. O le fausiaina e faia i le pusa ma le maʻa. Na matou mauaina ni vaega o le keramika ma ni fatu saga.
Sa faaauau pea la matou auala alualu i luma o le fasimea seʻia oʻo atu i le Ana Cave 4. Sa i ai toega o tusa o le lima i le ono adobe ma maʻa afifi, sili lelei faʻasaoina nai lo le muamua. O se mea e ofo ai le vaʻai pe faʻafefea e tagata anamua ona fausia o latou fale i nei nofoaga, ina ia latou maua e tele vai ma e leai se faʻamaoniga o ia, o le latalata puna o le Santa Rita vaitafe, le selau mita mita faʻasaga i lalo, ma alu i luga vai mai lenei vaitafe foliga mai o se mea lelei.
A maeʻa ni nai itula ona tatou oʻo lea i le tulaga e faʻasolosolo ona liliu le puipui ma matou ulu atu i totonu o se ituaiga sirkus (geomorphological). A o lautele atu le fasi, o lea la na fausia ai se tamai togavao. I le iʻuga o mea ia o loʻo i ai le pu, Nu. 5. E i ai ni mea sili atu e valu. E foliga mai o se sili sili ona faʻasaoina ma fausiaina. Na matou mauaina ni fasi omea, pulu saito, faʻamisi ma isi mea. Sa matou tolauapi i le va o niu.
O le aso e sosoʻo ai…
Na matou faʻaauau ma taunuʻu i le Ana Leai 6, ma ni potu tetele e lua, tasi le liʻo, ma le lima laʻititi e latalata mai lava e pei o faleʻoloa. Na matou mauaina le vaega o le molcajete, o le metate, saga, o sherds ma isi mea. Na ia faʻailoaina se ponaivi ponaivi, e foliga mai o le ulupoʻo o le tagata, e i ai lona pu, pei o se vaega o se asoa poʻo se amulet.
Matou te faʻaauau pea ma matou taunuʻu ile Cave 7, o le uumi foʻi, sili atu ile 40 mita le umi ile toeititi 7 le loloto. Na iʻu foʻi ina avea ma se tasi o nofoaga sili ona manaia o talaʻaga. Sa i ai vestiges o le itiiti ifo i le valu po o le iva potu, o nisi na sili ona faʻasaoina. Sa tele fale teuoloa. Na faia uma i le adobe ma maʻa. Toeititi o potu uma o le foloa na faʻafefeteina i le adobe, ma i le tele lava sa i ai se ogaumu o lenei mea. Sa i ai ni tamaʻi okete ma papaʻe ana ana ma faigofie ata. Na faateia i maʻua ina ua maua ni tamaʻi ulo se tolu, e lapoʻa, ma ni saini se lua, e faigofie a latou sitaili, e aunoa ma ni teuteuga poʻo ni atavali. Sa i ai foi sherd, metates, taliga o sana, fasi o gourds, ivi asoaso ma isi ponaivi (matou te le iloa pe o ni tagata), nisi uʻumi uʻamea o otate, matua lelei galue, o se tasi o latou sili atu ma le tasi ma le afa mita o mafai faʻaaoga mo fagotaga. O le iai o ulo na taʻu manino mai ai, a maeʻa tagata tagatanuʻu, o matou na e soso atu ma latou, o lea na matou i ai i ni taupou ma ni laueleele tuufua.
O fesili ole 2007
Faʻavae i luga o mea ua maitauina, matou te talitonu o latou lava elemeni e mafaufau ai o le aganuʻu na fausiaina nei fale o le tutusa tu ma agaifanua a Oasisamerica, e ui ina faʻamaoniaina faʻavasega, o nisi aso ma isi suʻesuʻega o le a misia. O le mea moni, o nei faʻamanuiaga e le o Paquimé, o le mafuaʻaga na mafua ai ona latou o mai le le iloa Oasisa-Amerika aganuʻu e oʻo mai nei. O le mea moni tatou naʻo i le amataga ma e tele lava mea e suʻesuʻe ma suʻesuʻe. Ua uma ona tatou iloa isi vanu i Durango o loʻo i ai ni sulufaʻi ma o loʻo latou faʻatali mai mo matou.
Ina ua maeʻa le ana le 7, ua le toe mafai ona faʻaauau, o lea na amata ai loa le matou toe foʻi, lea na toeititi atoa le aso atoa na matou feoaʻi ai.
E ui ina lelava, ae sa matou fiafia lava i mea na maua. Sa matou nonofo pea i ni nai aso i le vanu e siaki isi nofoaga, ona pasia lea o matou e le helikopa i San José ma mulimuli ane ave matou i Tayoltita.
Punavai: Le iloa Mexico Mekisiko 367 / Setema 2007
