O Maya o togavao, mauga ma laufanua valevalenoa

Pin
Send
Share
Send

Matou te tuʻuina atu le talafaʻasolopito o lenei aganuʻu o lona vaega o aʻafiaga aofia ai setete o Yucatán, Campeche, Quintana Roo, Chiapas ma se vaega o Tabasco, i le Mexico Republic, faʻapea foi ma Guatemala, Belize ma vaega o Honduras ma El Salvador.

I se eseʻesega ma tamaoaiga mauoa siʻosiʻomaga fausiaina e tele togavao e maua ai le tele timuga; e vaitafe tetele e pei o Motagua, le Grijalva ma le Usumacinta; e ala i faʻamau mauga o amataga o maugamu, e vaituloto ma vaomatua mafiafia, faʻapea foʻi ma laufanua laugatasi e leai ni vaitafe poʻo ni timu ae o vaitafe ma vaitafe e le mafaitaulia e taʻua o cenotes, na latou faʻamautuina i taimi o le Paʻepaʻe Hispanic, pe tusa o le 1800 BC, lata ane 28 kulupu eseese na tautatala i gagana eseʻese (pei o le Yucatecan Maya, le Quiché, le Tzeltal, le Mam ma le Kʻekchi '), e ui lava e o mai uma mai se ogalaau masani, ma atiaʻe se aganuu lelei na sili atu nai lo le taimi ma le avanoa. ana uluaʻi ma mea ofoofogia na faia: le malo o Maya.

O le lata i le 400,000 km2 itulagi aofia ai le setete nei o Yucatán, Campeche, Quintana Roo, ma vaega o Tabasco ma Chiapas i le Mexico Republic, faapea foi Guatemala, Belize, ma vaega o Honduras ma El Salvador. O le tamaoaiga ma le eseesega o laufanua o le lalolagi e tutusa ma lona manu vaʻaia: e i ai pusi lapoʻa pei o le jaguar; mammals pei o manuki, tia, ma tapir; tele ituaiga o iniseti; manu fetolofi mataʻutia pei o le nauyaca viper ma le gata uogo, ma manulele mananaia e pei o le quetzal, le macaw ma le aeto feʻai.

O lenei eseʻesega siʻosiʻomaga siosiomaga na atagia i le faatufugaga faʻaaliga ma i le lotu o le Mayans. O le sami, vaituloto, vanu ma mauga na faʻatupuina ona aitia e uiga i le amataga ma le fausaga o le vanimonimo, faʻapea foi ma le fausiaina o le faʻatutuina o avanoa paia i le ogatotonu o ona taulaga. O fetu, e mafuli lava i le La, manu, laau ma maʻa sa fai mo latou faʻaaliga o malosiʻaga tauatua, ia na masaga foʻi ma le tagata e ala i le mauaina o le agaga ma le loto. O nei mea uma o loʻo faʻaalia ai se fusi faʻapitoa i le va o le tagata ma le natura, o se sootaga o le faʻaaloalo ma le fealofani e faʻavae i luga o se lotofuatiaifo o le lalolagi o loʻo iai ma e totonugalemu i tu ma aga a Maya.

Na fausia e le au Mayans setete tutoʻatasi malosi, pulea e aliʻi sili o gafa iloga o latou o ni polofesa atamamai, toa toa ma, i le taimi lava e tasi, faitaulaga sili. Na latou faʻaalia se fefaʻatauaiga ma fefaʻasoaaʻi ma isi tagata Mesoamerican i le totoina o sana, o le tapuaʻiga i atua fanautama, o aga masani o le faʻataulagaina e le tagata o ia lava ma le faia o taulaga i tagata, ma le fausiaina o sitepu e faʻasolosolo i isi vaega o le aganuʻu. E faʻapena foi, na latou atiaʻe se faʻasolosolo mafaufauga o taimi ma le faʻavasegaina o le avea ma pule i le olaga atoa: lua kalena, tasi le la o 365 aso ma le tasi sauniga o le 260, na tuʻufaʻatasia e fausia 52-tausaga taʻamilosaga.

Ae i se faʻaopopoga, na faia e le au Mayans le tusitusi sili ona maoaʻe tusitusiga i Amerika, tuʻufaʻatasia o faʻailoga leo ma faʻailoga faʻavae, ma tu matilatila mai mo lo latou maoaʻe o le matematika ma le vateatea malamalama, talu ai na latou faʻaaogaina le taua o faʻailoga ma le zero talu mai le amataga o le vaitaimi faʻaKerisiano, lea e tuʻuina ai i latou e avea ma fatufatu o le numera i le lalolagi atoa. Ma ave le taimi o se talafatu mea na tupu o le "aso sa" poʻo le amataga vaega (Aukuso 13, 3114 BC i le kalena Gregorian) na latou tusiaina aso ma le ofoofogia tonu i se faigata faiga na faʻaigoaina Initial Series, e tuʻu ai se faʻamaumauga tusitusia faamaoni o latou talaʻaga. .

O le Maya e tu matilatila foi i isi tagata Mesoamerican mo a latou ata matagofie, latou maa faʻamaʻaina ma stucco faʻatagata, ma a latou tulaga ese ata ata, faʻaalia i latou o se loloto loloto humanistic tagata. E faʻamaonia lenei mea i a latou tala faʻafagogo, lea na faia ai le lalolagi mo le mea e mau ai le tagata, aʻo le mulimuli e fafagaina ma faʻataua atua o le Atua, o se manatu e tuʻuina le tagata e avea ma ana sauniga faʻatupu e faʻatupuina le paleni ma le iai o le atulaulau. .

O le malo tele o Maya na faʻamauina e le au Sipaniolo na faʻatoʻilaloina i le va o le 1524 ma le 1697, ae o gagana, agaifanua o aso uma, tu ma aga faʻalelotu ma, i se faapuupuuga, o le talitonuga o le lalolagi na faia e tagata Maya anamua, na soifua mai i latou suli i taimi o le vaitaimi faakolone ma tumau ola pea e oo mai i le aso.

Pin
Send
Share
Send

Vitio: Maya. Chowraasta. Original (Setema 2024).